بررسی تأثیر برخی عوامل محیطی بر مصرف سیگار توسط نوجوانان و اثرات سیگار بر عوامل خطرساز اصلی بیماری‌های قلبی عروقی در نوجوانان: برنامه قلب سالم اصفهان پروژه ارتقاء سلامت قلب از دوران کودکی

چکیده مقدمه: شیوع مصرف سیگار در نوجوانان رو به افزایش و سن شروع آن رو به کاهش می‌باشد. هدف: مطالعه حاضر برای بررسی تاثیر عوامل محیطی بر مصرف سیگار و عوارض این عادت نامطلوب بر عوامل خطرساز اصلی بیماری‌های قلبی عروقی در نوجوانان اجرا شده است. مواد و روش‌ها: در یک مطالعه مقطعی رو به جلو در نواحی شهری و روستایی شهرستان‌های اصفهان، نجف‌آباد و اراک، به طور محرمانه و بدون ذکر نام،1950 پرسشنامه دانش‌آموزی و به همین تعداد پرسشنامه والدین و 468 پرسشنامه از مسئوولان مدارس گردآوری و بررسی شد. نمونه‌گیری به صورت تصادفی چند مرحله‌ای و در سطح مدارس راهنمایی و دبیرستان بود. معاینه فیزیکی و خون‌گیری از دانش‌آموزان در مدرسه، توسط پرستاران همکار طرح انجام شد. نتایج: از بین نوجوانان تکمیل کننده پرسشنامه، 4 درصد دختران، 9/12 درصد پسران و در مجموع 7/8 درصد از کل دانش‌آموزان ذکر کرده بودند که روزانه دست کم یک نخ سیگار می‌کشند. میانگین ( انحراف معیار) سن این دانش‌آموزان در دختران 7/1  6/14 سال و در پسران 69/1  8/14 سال بود (5/0 =P). فراوانی مصرف‌ سیگار ‌با تفاوت معنی‌داری در پسران‌ بیش‌ از‌ دختران‌ بود (001/0< P، 77/4-33/2=CI95% و 34/3= OR). میانگین کلسترول تام و LDL-C در نوجوانان سیگاری بالاتر و HDL-C ایشان پائین‌تر از سایر نوجوانان بود (05/0 < P). میانگین فشارخون سیستولیک (5/14 7/110)، دیاستولیک (35/11  6/67 میلی‌مترجیوه) و شاخص توده بدنی (84/3  34/20) در نوجوانان سیگاری بیش از سایرین بود (به ‌ترتیب3 /14 9/104، 8/10  2/63 و 66/3  55/19، 05/0 < P). میانگین تعداد دفعات مصرف میوه و سبزیجات در نوجوانان سیگاری کمتر و مصرف میان‌وعده‌های غذایی چرب و شور در ایشان بیش از سایرین بود. فقط 6/5 درصد دانش‌آموزان متذکر بودند که تاکنون از طریق مسئولین مدارس در رابطه با عوارض سیگار آگاهی پیدا کرده‌اند. بیشتر دانش‌آموزان مهم‌ترین منبع آگاهی خود در مورد این عوارض را برنامه‌های علمی تلویزیونی ذکر نموده بودند. نسبت شانس(OR) مصرف سیگار در دانش‌آموزان دارای والدین سیگاری 1: 56/1(01/0< P،07/2-1/1=CI95%) و در دانش‌آموزان با والدین مخالف با ورزش فرزندان در خارج از ساعات مدرسه 68/1 برابر دانش‌آموزان دارای والدین موافق با این مورد بود (001/0< P، 32/2-22/1=CI95%). سطح تحصیلات پدران دانش‌آموزان سیگاری با تفاوت معنی‌داری کمتر از پدران سایر دانش‌آموزان بود. براساس آزمون تحلیل تفکیکی عوامل مختلف، جنس، سن و تعداد افراد سیگاری در خانواده تاثیر معنی‌داری در گرایش نوجوانان به سیگار داشتند. نتیجه‌گیری: با توجه به آسیب‌پذیر بودن نوجوانان نسبت به شروع مصرف سیگار و تأثیر خانواده در این مورد و همچنین اطلاع‌رسانی ناکافی در مورد مضرات استعمال سیگار در مدارس و با در نظر گرفتن بالاتر بودن عوامل خطرساز اصلی بیماری‌های غیرواگیر در نوجوانان سیگاری نسبت به گروه غیرسیگاری، پیشنهاد می‌شود اقدامات جامعه‌نگر از طریق خانواده‌ها، مدارس و رسانه‌های گروهی جهت افزایش آگاهی و ارتقاء عملکرد نوجوانان در مقابله با شروع مصرف سیگار انجام شود.